Informatie voor mijn buren
Beste buren,
leuk dat je wat meer wil weten over mijn hobby als radio zendamateur! Ben je benieuwd waarom ik die antennes op mijn dak en in mijn tuin heb geplaatst of denk je dat ik stoor op apparatuur van jou? Hieronder kun je hierover wat lezen. En wil je meer weten, bel dan gerust eens aan of stuur me een mailtje. Ik beantwoord je vragen graag.
Wat is een zendamateur?
Ik begin maar met wat een zendamateur niet is: een radiopiraat die met een illegale zender plaatjes draait. Ondanks dat we voor een klein deel dezelfde zendertechniek gebruiken zijn er veel meer verschillen. Bijvoorbeeld dat wat ik doe volledig legaal is en dat een radiopiraat illegaal bezig is. Maar ik draai dus ook geen muziek, verzoekjes hebben dus weinig nut. ;)
Wat is een zendamateur dan wel? Een zendamateur is iemand die onderzoek doet naar radiotechniek in de breedste zin van het woord. Er zijn zendamateurs die heel veel experimenteren met verschillende antennes, om te weten te komen met welke antenne je het verste komt bijvoorbeeld. Andere zendamateurs bouwen het liefst eigen zenders (en gebruiken ze daarna soms nauwelijks, het bouwen vinden ze soms veel leuker dan het gebruik). Er zijn ook zendamateurs die met name het sociale aspect van het praten met andere zendamateurs leuk vinden. Of zich bezighouden met de combinatie van computer en zenders. Het is een hobby waar je heel veel verschillende kanten mee uit kunt. Mijn interesse gaat (als IT'er) het meest uit naar de digitale kant van de hobby, maar ik combineer ook graag mijn andere hobby (Scouting) met deze en geef dan de jeugdleden van mijn Scouting vereniging de mogelijkheid om mijn zenders onder toezicht te gebruiken.
Om jezelf zendamateur te mogen noemen moet je eerst een door de (internationale en nationale) overheid gereguleerd (en vrij pittig!) examen doen. Dat kan op twee verschillende niveaus: Novice en Full, een beetje vergelijkbaar met het verschil in niveau tussen een autorijbewijs en een vrachtwagenrijbewijs. Voor zendamateurs ligt het verschil tussen Novice (de eenvoudigste variant, met kennis op MBO niveau) en Full (de uitgebeide variant, met kennis op HBO niveau) met name in de frequenties die gebruikt mogen worden en de hoogte van het zendvermogen. Ikzelf heb overigens de uitgebreide variant, Full, en mag dus alle mogelijkheden gebruiken die voor zendamateurs beschikbaar zijn. En door internationale afspraken in vrijwel heel Europa, Amerika, Australië en nog wat andere landen. En omdat ik ook een Amerikaanse vergunning heb (waarvoor ik nog eens 3 examens moest doen), in nog een aardig aantal landen meer, bijvoorbeeld in Zuid Amerika. Op vakanties gaan dus vaak minimaal 1 en vaak meerdere zenders mee.
Antennes
Bij mijn hobby zijn de antennes het meest zichtbare deel, die staan bij mij op het dak en in de tuin (en in een kleine uitvoering op mijn auto). Nu hebben antennes voor een zendamateur een zekere schoonheid, maar dat komt door de hobby. :) De meeste andere mensen hebben er niets mee en sommigen vinden ze lelijk. Nu kunnen antennes alleen vanwege hun uiterlijk verboden worden als ze in een beschermd dorpsgezicht of op een rijksmonument staan. Dat onze wijk Skoatterwâld aan geen van beiden voldoet zal snel duidelijk zijn. En voor zendamateurs zijn antennes tot maximaal 5 meter boven het dak en boven eigen grond vergunningsvrij. Zie ook deze website van de overheid: https://www.antennebureau.nl/plaatsing-antennes/regels-plaatsing-antennes. Wil je als zendamateur een grotere (en hogere) mast, dan moet je daar wel een vergunning voor aanvragen en kunnen belanghebbenden daar ook bezwaar tegen maken. Ondanks dat ik graag een hogere antennemast zou willen hebben (dat is gunstiger voor zowel het bereik van mijn uitzendingen als de eventuele storing van en bij omwonenden) heb ik daarvoor geen vergunning aangevraagd. Ik besef dat mijn huidige antennes wellicht al minder mooi gevonden kunnen worden en wil de buurt niet opzadelen met een hogere mast met grotere antennes. We wonen tenslotte in een dichtbebouwde buurt en niet tussen de weilanden. Mijn antennes blijven dus binnen de vergunningsvrije regels en zijn daardoor geheel legaal.
Ik gebruik een (beperkt) aantal verschillende antennes, die elk ook hun eigen doel (frequentieband) hebben. De vertikale witte stok bovenop de buis die boven mijn dak uitsteekt gebruik ik voor contact met andere zendamateurs in de regio, denk aan maximaal tot een 100km ver. Hiervoor gebruik ik vrij hoge frequenties, rond de 145 en/of 435 MHz. Ik kan ze ook gebruiken om via een repeater te communiceren met zendamateurs nog verder weg, zo'n repeater ontvangt dan mijn signaal en zendt het versterkt weer uit. Zo'n repeater (meerdere zelfs) staat bijvoorbeeld op één van de Munt flats in Heerenveen, maar ook in Drachten, Leeuwarden, Groningen, Kampen en nog meer plaatsen. Het mooie is dat ik dan met vrij weinig zendvermogen toch kan praten met zendamateurs vrij ver weg.
De draadantenne die vanaf de mast tegen mijn zijgevel richting de mast tegen mijn schuurtje aan loopt gebruik ik voor de korte golf. Dit zijn frequenties die lopen vanaf de middengolf (2 MHz) tot richting de FM omroepband (maximaal 70 MHz). En met deze veel lagere frequenties kan ik ook veel verder komen, ik heb op de kortegolf al contact gehad met bijvoorbeeld Australië, Amerika, Rusland, Japan en zo ongeveer alles wat er tussenin ligt. Uiteraard moet je daar wel wat moeite voor doen, want dit werkt niet altijd en op elke frequentie. Maar ook dat is onderdeel van de hobby. Het is een beetje als vissen, je gooit een hengel uit en het is afwachten of je wat vangt. Onder zendamateurs is het overigens gebruikelijk om QSL kaarten uit te wisselen als je contact hebt gehad, dit zijn een soort ansichtkaarten met informatie over frequenties en zo. Mijn verzameling staat hier en daar zitten hele mooie exemplaren bij.
Zenders
Aan antennes alleen heb je niets. Zonder ingeschakelde zender of ontvanger doen ze niets, het zijn dan domweg stukken draad en wat plastic. In wezen zijn de zenders die ik gebruik niet heel veel anders dan de zenders die iedereen al in huis heeft: mobiele telefoons, babyfoons, klik-aan-klik-uit afstandbedienbare schakelaars, de magnetron, walkie talkies en dergelijke. Ze lijken in het gebruik het meest op walkie talkies die kinderen soms gebruiken, maar die ook worden gebruikt door kraanmachinisten of de politie. Het verschil zit 'm in de gebruikte frequenties en het zendvermogen, maar ook in de mogelijkheden.
Frequenties en zendvermogen
Als zendamateur mag ik gebruik maken van een aantal wereldwijd afgestemde frequentiebanden. Op de HF (korte golf), VHF en UHF mag ik op die vrijgegeven banden meestal een zender gebruiken met maximaal 400 Watt, daarboven over het algemeen maximaal 120 W. Buiten die frequentiebanden mag ik dus niets. Binnen die frequentiebanden mag ik overigens ook niet maar alles doen waar ik zin in heb, zo mag ik bijvoorbeeld geen muziek draaien.
400 Watt, dat is toch best veel? Nou, even een paar vergelijkingen: de gemiddelde (legale) radio- of televisiezender heeft een zendvermogen van 10.000.000 Watt en die staan dag en nacht aan. Een beetje magnetron kan al snel tot een 900 Watt of meer zenden, want een magnetron gebruikt radiosignalen om de inhoud te verwarmen, al is dat vrijwel nooit de hele dag door. Een wifi accesspoint zendt meestal met 0.1 Watt, een mobiel met maximaal 2 Watt en die houden we gewoon tegen ons oor (en dat gebeurt met mijn antennes niet, mag ik hopen). Omdat het zendvermogen afneemt met de derde macht van de afstand (denk aan een bol) is het zendvermogen na 10 meter nog maar een fractie van die 400W.
Overigens kunnen mijn zenders maximaal 100W leveren en vaak gebruik ik zelfs daar maar een klein deel van. Ik kom dus lang niet in de buurt van de maxima die toegestaan zijn.
Storing
Komen we bij een onderwerp wat ook nog wel eens ter sprake komt als mensen antennes in hun buurt zien. De kans dat mijn uitzendingen storen op apparatuur van mijn buren is erg klein. Ten eerste moet die apparatuur er tegen kunnen dat er zenders in hun buurt uitzenden, daar worden ze voor gekeurd. Daarnaast ben ik hoogstwaarschijnlijk niet aan het zenden (en kan dan ook niet storen), want ik gebruik mijn zenders alleen als ik thuis ben en dan nog maar een klein deel van de tijd. In een extreem geval zou ik in een heel weekend in totaal wellicht 4 uur de zender op zenden hebben staan, verspreid over het weekend en meestal maar heel kort achter elkaar. Meestal gaat het om enkele minuten per dag gemiddeld.
De moderne apparatuur die ik gebruik voldoet aan strenge nomen om dat te voorkomen. Storing zou u wel kunnen ondervinden als u elektronische apparaten in huis heeft die geen of een onterechte CE-markering hebben (helaas vaak import uit China, etc.). Die apparaten voldoen niet aan de normen waar apparatuur aan moet voldoen om "immuun" te zijn tegen radiostraling. Maar op bepaalde apparatuur staat wel een CE-markering, zoals PC speakers, monitoren met ingebouwde speakers en babyfoons. Hiervan is bekend dat deze erg gevoelig zijn voor storing door het gebrek aan afscherming (de lage prijs moet ergens vandaan komen). Ook wordt veel import apparatuur onterecht voorzien van de letters CE. De CE-markering op deze apparatuur kunt u dan ook in twijfel trekken! Zendamateurs zeggen in die gevallen dan ook CE = China Export.
Heeft u een GSM, smartphone, draadloze huistelefoon, satellietschotel, Digitenne ontvanger, ADSL modem, kabelmodem, mediabox of draadloos internet in huis? Dan hoeft u helemaal geen storing van mij te verwachten. Deze apparaten werken namelijk op een totaal andere zend- en ontvangstfrequentie. De kans dat uw GSM of die van uw buurvrouw op uw eigen apparatuur stoort, is een stuk groter.
Veroorzaakt u zelf storing?
Bij radioamateurs staat bepaalde apparatuur bekend als veroorzaker van hardnekkige storing, zoals LED verlichting, spaarlampen en goedkope laders voor bijvoorbeeld tablet of smartphone. Adapters voor internet via het stopcontact zijn berucht als enorm krachtige stoorzenders. Ook acculaders (ook voor fiets of scootmobiel), dimmers, computers, monitoren, plasma TV's, LCD TV's en installaties met zonnepanelen (vooral die met zogenaamde "optimizers" of verkeerd gelegde bekabeling). Dat kan voor een radioamateur heel vervelend zijn, omdat deze de hobby dan niet meer kan uitvoeren. Hij hoort simpelweg alleen nog storing van het apparaat. Net zo vervelend als wanneer u graag naar een stuk muziek luistert en uw buurman alsmaar maar aan het boren, hakken en zagen is.
Storende apparaten kunnen ook te horen zijn op andere frequenties dan die van radioamateurs. Denk aan hulpdiensten zoals brandweer, politie en ambulances, maar ook op frequenties die door luchtvaart, defensie en veiligheidsdiensten worden gebruikt. Koop dus ook altijd elektrische apparaten met een betrouwbare CE markering in een Europese winkel. Neem zeker geen internet via het stopcontact.
Hulp bij storing
Goed, de kans dat ikzelf de oorzaak van eventuele storing ben is erg klein, maar ik ben altijd bereid om mee te denken als je storing hebt. Samen komen we er dan vast uit. Vaak betekent het dat we ontdekken dat er ergens goedkope kabels zijn gebruikt of apparatuur niet gekeurd is. En daar is wat aan te doen, gelukkig. De kosten zijn in dat soort gevallen overigens altijd voor jou, maar dat is ook logisch.
Roepletters en zo
Elke zendamateur krijgt van de overheid unieke roepletters toegewezen (al kun je vaak wel een vrije mooie combinatie kiezen). Zo is mijn Nederlandse roepnaam PC5E, waarbij de PC aangeeft dat ik uit Nederland kom (samen met zendamateurs waarvan de roepletters met PA t/m PH beginnen). Mijn Amerikaanse roepnaam is overigens WC5E, maar die mag ik in Nederland niet gebruiken omdat ik al een Nederlandse roepnaam heb. Wij moeten ons met deze roepnaam verplicht identificeren, zo kan de overheid weten wie er nu aan het zenden is en weten andere zendamateurs ook wie ik ben. Daarnaast gebruiken we nog heel veel afkortingen, afkomstig uit de tijd dat er alleen maar morse was en het heel efficiënt was om afkortingen te gebruiken. Dat scheelde gewoon tijd bij het doorgeven van boodschappen.
Meer weten?
Heb je vragen of snap je iets niet? Neem gewoon contact met me op, bel aan of mail me op
Je kunt ook even verder lezen op mijn zendamateur website. Omdat ik vrij veel internationale contacten heb is veel informatie in het Engels.
Hieronder nog een aantal linkjes naar website met meer informatie:
- Informatie over zendamateurs van het Antennebureau (dat maakt deel uit van Agentschap Telecom, onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat), met o.a. info over wat we mogen, veiligheid en storing.
- Informatie over zendamateurs en hun hobby van onze grootste vereniging
- Regels bij de plaatsing van antennes (waar ook die 5m vergunningsvrije plaatsing genoemd wordt)
- Informatie over storing op radiontvangst door zonnepanelen
- Een kaart waarop alle zenders van vergunningshouders staan, dus o.a. de mijne en bijvoorbeeld GSM masten. Zendamateurs hebben een groen ikoontje.